جدول رده بندی تیم های فیفا

تاریخچه
در سال 1993 فیفا با کمک کمپانی کوکاکولا پیشنهاد روشی برای مقایسه تیم های فوتبال (Ranking) را ارائه کردند. در این روش این امکان وجود داشت که بتوان بر اساس بازی های بین المللی تیمهای فوتبال مقایسه ای بین آنها انجام شود و امتیازی به هریک داده شود.

پس از گذشت چند سال این روش محاسباتی توانست ثابت کند که روش قابل قبولی برای مقایسه قدرت تیم های فوتبال می باشد و می توان به آن استناد کرد. در طول مدت زمانی که از این فرمول Ranking استفاده شده است تغییراتی هم در آن اعمال شده که بر کیفیت مقایسه و بدست آوردن نتیجه درستتر از آن افزوده شده است که در این مطلب به آن خواهیم پرداخت.

نگاهی به روش محاسبه
جدول فیفا / کوکاکولا مربوط به تمام تیم های فوتبال کشورهایی است که عضو فدراسیون بین المللی فوتبال فیفا میباشند. این جدول فقط و فقط بر اساس بازی های رسمی تیم های کشورها و نتایج آن محاسبه می شود و به هیچ وجه به نحوه عملکرد تیم های فوتبال جوانان یا زنان و ... در کشورها ندارد، فقط فوتبال مردان بزرگسال.

اگر بخواهیم بازی های بین المللی را دسته بندی کنیم می توانیم به موارد زیر اشاره کنیم :

- بازیهای اصلی جام جهانی
- بازیهای مقدماتی جام جهانی
- جام کنفدراسیون های فیفا
- بازی های اصلی بین قاره ای
- بازی های مقدماتی بین قاره ای
- دیدارهای دوستانه

محاسبه لیست تیم ها و امتیازات آنها توسط یک برنامه کامپیوتری انجام می شود. داده هایی که بر اساس آن این محاسبات انجام می شود عبارتند از :

- برد ، باخت یا تساوی تیم
- تعداد گل های رد و بدل شده
- بازی خانگی بوده یا نه
- وزن بازی و درجه اهمیت آن بر اساس لیستی که در پاراگراف قبل آوردیم
- وزن قدرت منطقه ای تیم

برای هر تیم تقریبا" می توان گفت که تنها نتایج هفت بهترین بازی اخیر آن وزن کلی تیم را مشخص می کند و فرمول به گونه ای است که بازی های قدیمی تر، وزن و میزان تاثیر گذاری خود را روی نتیجه نهایی از دست می دهند. بنابراین واضح است که موفقیت های اخیر هر تیم می تواند بیشترین تاثیر را بر رتبه تیم در جدول داشته باشد. در پایان هر سال دو تیم انتخاب می شوند. یکی آن تیمی که بهترین امیتاز را کسب کرده بنام "Team of the Year" و همینطور تیمی که بهترین جهش را در دوازده ماه گذشته داشته است که به آن "Best Mover of the Year" گفته می شود.

قوانین حاکم بر محاسبات امتیاز
بسیار ساده است، تقریبا" همان فرمول هایی که بر یک مسابقه در یک حاکم است. یک تیم می تواند با توجه به نتایجی که در مسابقات بدست می آورد، امتیاز مشخصی بدست آورد و هر آنکه بیشترین امتیاز را بدست آورد در بالای جدول قرای می گیرد. اما یک تفاوت عمده میان این جدول و جداول رتبه بندی لیگ های باشگاهی در این است که محاسبه امتیاز فقط به نتیجه بازی و احیانا" گل های رد و بدل شده ندارد. بلکه همانطور که گفتیم به محل انجام شدن بازی، درجه اهمیت بازی هم مربوط می شود. همچنین نکته بسیار مهم آن است که امتیاز هر تیم از هر بازی، به قدرت (در واقع همان امتیاز) تیم مقابل نیز مربوط می شود. بنابراین برد مقابل یک تیم قوی به مراتب امتیاز یک تیم را از حالی که در مقابل یک تیم ضعیف پیروز می شود بیشتر بالا می برد، یعنی بر خلاف بازی های باشگاهی هر بردی سه امتیاز به شما نمی دهد.

محاسبات بر اساس فرمول های نسبتا" پیچیده ای انجام می گیرد و تا قبل از سال 1999 یک برد می توانست تیم را به اندازه یک تا سه امتیاز بالا ببرد اما با تغییراتی که در این سال در محاسبات Ranking صورت گرفت، یک برد می تواند امتیاز تیم در جدول را از 10 تا 30 بالا ببرد.

پارامترهای دخیل در محاسبه امتیاز تیم ها

برد ، تساوی یا باخت
در حالت عادی برد امتیاز بیشتری از باخت یا تساوی برای یک تیم به ارمغان می آورد. دو یا سه امتیاز برای برد، یک امتیاز برای مساوی و صفر امتیاز برای شکست. اما این امتیازها برای اندازگیری توانایی یک تیم در طبقه بندی جهانی کافی نیست، بنابراین معیارهای دیگری وارد میدان می شوند تا امتیاز حاصل از یک بازی برای طرفین مشخص شود.

پیروزی تیم بر یک تیم با امتیاز کمتر ارزش کمتری دارد تا پیروزی بر یک تیم با ارزش بالاتر یا حتی مساوی. حتی ممکن است شکست یک تیم برابر یک تیم قوی برایش در جول امتیاز خوبی به ارمغان بیاورد.

یک تفاوت عمده در این طبقه بندی هنگامی است بازی دو تیم به ضربات پنالتی کشیده می شود. در این حالت تیمی که با ضربات پنالتی برنده میشود همان امتیاز برد را تصاحب می کند و تیمی که با ضربات پنالتی شکست را می پذیرد امتیاز حالت مساوی در جریان بازی عادی را تصاحب می کند.

گلهای رد و بدل شده
از جمله فاکتورهای مهم در کسب امتیاز تعداد گلهایی است که در بازی رد و بدل می شود. تقسیم امتیازهای یک بازی به میزان قدرت (امتیاز کنونی) تیمها بستگی دارد. بعنوان مثال در بازی یک تیم ضعیف با قوی، گلی که یک تیم ضعیف می زند امتیاز بیشتری دارد تا گلی که تیم قوی به ثمر می رساند. همچنین فیفا برای تشویق بازی ها به حالت هجومی، ارزش یک گل زده شده را به مراتب بیشتر از یک گل خورده شده - که از امتیاز کسر میشود - برای یک تیم محاسبه می کند. همچنین اگر بازی به پنالاتی کشیده شود امتیازی که تیم برنده بدست می آورد فقط بر اساس گلهایی است که در طی بازی رد و بدل شده است.

همچنین در یک بازی ارزش گلی که ابتدا زده می شود به مراتب بیش از ارزش گلهای بعدی می باشد. در ضمن هرگز امکان ندارد با گل های زده بیشتر، بیش از حداکثر امتیازی که فیفا برای برد در نظر گرفته شده است را بتوان کسب کرد. دلیل این امر هم بیشتر به مسائل روانشناسی بر میگردد، در بازی هایی که پس از گلی های ابتدایی برنده گلهای بیشتری میزند بیشتر مسائل روانی بر بازی حاکم می شود تا مسائل فنی.

میزبان یا میهمان بودن
اینکه تیم در کشور خود بازی کند و یا در یک کشور خارجی ارزش متفاوت دارد. فیفا برای بازی یک تیم در غیر از کشور خود یک پاداش کوچک سه امتیازی در نظر می گیرد. اما در بازیهای جهانی این امتیاز اضافه به کسی داده نمی شود.

ضریب اهمیت یک بازی
هر بازی برای خود یک درجه اهمیت دارد که به آن سنگینی خاصی می دهد. بیشترین درجه اهمیت به بازی های جام جهانی مربوط شده و کمترین آن به بازی های دوستانه مربوط می شود. فاکتورهای زیر در امتیاز بازی ها در نظر گرفته می شود یعنی آنکه برای فیفا ارزش یک بازی مقدماتی بین قاره ای 50% بیش از یک بازی دوستانه می باشد.

نوع بازی	وزن
دوستانه	1.00
مقدماتی بین قاره ای	1.50
مقدماتی جام جهانی	1.50
بین قاره ای	1.75
جام کنفدراسیون ها	1.75
جام جهانی	2.00

ضریب اهمیت منطقه ای تیم ها
پر واضح است که وضعیت و توانایی تیم های فوتبال در قسمت های مختلف جهان متفاوت می باشد. برای در نظر گرفتن این توانایی ها و محاسبه آن، فیفا برای کنفدراسیون های مختلف وزن هایی را در نظر گرفته است. این وزن در پایان هر سال از طریق فیفا تهیه می شود که بر اساس میزان راهیابی تیم های هر کنفدراسیون به بازیهای جهانی است.

اما این محاسبات مربوط به توانایی کنفدراسیون ها بر اساس نتایج تمام بازی ها و تیم ها نیست بلکه به بازی هایی مربطو می شود که بهتیرن 25% از تیم های یک قاره - حداقل 5 تیم - با سایر قاره ها می باشد. البته روش این محاسبه جای اشکال زیاد دارد چرا که اگر تیم قوی یک کنفدراسیون ضیعف با تیم ضعیف یک کنفدراسیون قوی بازی کند و صاحب برد شود می تواند امتیازها را به ضرر کنفدراسیون قوی پایین بیاورد.

اما اینبار وزن مسابقه بصورت میانگین وزن کنفدراسیون ها مطابق جدول زیر محاسبه می شود. بعنوان مثال اگر یک تیم از اروپا با یک تیم از آسیا بازی کند وزن بازی معادل میانگین اعداد 1.00 و 0.93 یعنی 0.965 خواهد بود. جدول زیر وزن کنفدراسیون ها را برای سال 2004 نمایش می دهد.

کنفدراسیون	وزن	شرح
UEFA	1.00	اروپا
CONMEBOL	0.99	آمریکای جنوبی مانند برزیل، پرو، اوروگوئه، شیلی و ...
CAF	0.94	آفریقا
COCACAF	0.94	آمریکای شمالی و کاراییو مانند ایالات متحده، مکزیک، کاستاریکا و ...
AFC	0.93	آسیا
OFC	0.93	اقیانوسیه

تقسیم امتیاز در جدول برای تیم های قوی و ضعیف
1 - نمره ای که پس از بازی برای برد، تساوی یا شکست حاصل می کند
2 - نمره ای که برای گلهای زده کسب می کند
3 - نمره ای که برای گلهای خورده از او کسر می شود
4 - پاداش اینکه تیم میهمان تیم دیگر باشد
5 - ضریب یا وزن نوع بازی
6 - ضریب یا وزن فدراسیونی که تیم زیر نظر آن می باشد

در اینجا قبل از ارائه یک مثال ساده نحوه محاسبه امتیاز، اضافه می کنیم که فیفا امتیازهای منفی یک تیم را به صفر منتقل می کند تا کسر امتیاز حالت تنبیه نداشته باشد.

مثال واقعی شماره یک
تا بحال راجع به موضوع محاسبه امتیاز تیم ها بحث کردیم و بطور مفهومی متوجه شدیم که فیفا برای محاسبه چه مواردی را در نظر می گیرد. می خواهیم بطور ساده دو تیم با قدرت های مختلف را در جدول امتیازهای فیفا بررسی کنیم. فرض می کنیم که تیم ها با قدرتهای متفاوتی هستند و در یک مسابقات دوستانه بازی میکنند. همچنین برای سادگی ضرایب مربوط به کنفدراسیون یا میهمان بودن را برای هر سه تیم معادل یک (یعنی بدون اثر) در نظر میگیریم. البته به منظور جلوگیری از پیچیدگی مطالب در حال حاضر فقط به ذکر نتایج امتیاز ها اکتفا می کنیم و از تشریح نحوه محاسبه خودداری می کنیم.

فرض کنید که قبل از شروع مسابقات امتیاز تیم ها به اینصورت باشد:

تیم	امتیاز
A	630
B	500

همانطور که مشاهده می شود تیم A از تیم B معادل 130 امتیاز بیشتر دارد و به عبارتی قویتر می باشد. در جریان یک مسابقه با تیم B ممکن است سه حالت رخ دهد برد، تساوی و باخت اگر فرض کنیم که به ترتیب با نتایج 1-3 ، 2-2 و 3-1 حاصل شده باشد جدول زیر را خواهیم داشت :

	B : A	B : A	B : A
	3 : 1	1 : 3	2 : 2

امتیاز نتیجه بازی	+17.4	+2.6	-2.6	+22.6	+7.4	+12.6
گلهای تیم A	+5.4	-3.6	+2.3	-1.6	+4.1	-2.7
گلهای تیم B	-1.8	+2.7	-4.1	+6.2	-3.1	+4.7
جمع	+21.0	+1.7	(0.00)	+27.2	+8.4	+14.6

به این جدول دقت کنید، دو سطر اول در سه حالت برد، شکست و تساوی نتایج بازی را نمایش می دهد و سطرهای بعدی امتیازهایی که تیم در نتیجه حاصل از بازی یا گلهای زده و خورده شده را بدست می آورد، نشان می دهد.

جدول نشان می دهد که هنگامی که تیم A با نتیجه 3 بر 1 پیروز می شود در مجموع 21.0 امتیاز بدست می آورد. در حالی که اگر تیم B با همان نتیجه تیم A را ببرد امتیاز کلی معادل 27.2 بدست خواهد آورد. همچنین دقت کنید در حالت تساوی امتیازی که تیم B بدتس می آورد (14.6) به مراتب بیشتر است از امتیاز تیم A. از دیگر نکات جالب این جدول آن است که تیم B با وجود شکست سه بر یک در برابر تیم A امتیازی معادل 1.7 بدست می آورد.

همچنین نکته جالب دیگری که در همین مطلب به آن اشاره کردیم آنکه اگر امتیاز یک تیم زیر صفر شود آنرا به سطح صفر بالا می آوریم. به حالتی که تیم A بازی را به تیم B واگذار می کند دقت کنید. جمع امتیازات تیم A در این حالت معادل -4.4 می شود که در جدول صفر حساب می شود. این نشان می دهد که حتی اگر تیم A با نتایجی بدتر از 3 بر 1 از تیم B شکست می خورد تغییر خاصی در امتیاز صفر آن از این بازی حاصل نمی شد.